Con đường ngộ độc
Theo BSCKI Phạm Văn Tuấn, Khoa Cấp cứu và Chống độc (Bệnh viện Nhi Trung ương), các nguyên nhân chính gây ngộ độc thuốc và hóa chất tại nhà ở trẻ có thể kể đến như:
Người lớn bất cẩn không để thuốc và hóa chất ở nơi an toàn khiến trẻ ăn, uống nhầm: Đây là duyên do hàng đầu gây ra tình trạng ngộ độc. Việc ba má bất cẩn, chủ quan đựng các dung dịch cọ rửa, thuốc chuột, cồn, xăng dầu,… vào các vỏ chai nước suối, nước ngọt, các chai lọ với màu sắc bắt mắt, hay để thuốc (giảm đau, an thần,…) ở những nơi dễ thấy, trong tầm tay với của trẻ (bàn ăn, bàn trang điểm, bàn làm việc,…) chính là mối nguy hiểm tiềm tàng về ngộ độc thuốc, hóa chất cho trẻ. Bệnh nhân ngộ độc gặp ở trẻ từ 1-5 tuổi, đây là nhóm tuổi thích tò mò, khám phá nhưng lại chưa phân biệt được các loại hóa chất độc hại.
Ảnh minh hoạ.
Do người lớn thiếu tri thức trong việc dùng thuốc cho trẻ: Khi thấy con ốm, sốt, nhiều ba má có thói quen tự mua thuốc điều trị theo kinh nghiệm của bản thân hoặc nghe theo lời mách bảo của người xung quanh, tự dùng các loại thuốc ta không rõ cỗi nguồn. Nhiều trường hợp còn tự tiện tăng hoặc giảm liều thuốc, dùng lại đơn thuốc cũ, lấy thuốc của trẻ này cho trẻ khác dùng, thậm chí còn lấy thuốc của người lớn rồi tự phân liều cho trẻ uống,… Những điều này đều dẫn đến nguy cơ khiến trẻ ngộ độc thuốc.
Ngộ độc có chủ đích do trẻ có ý định tự tử: Thường xảy ra ở tuổi tiền dậy thì (trên 10 tuổi), khi tâm sinh lý của trẻ bắt đầu có sự thay đổi, áp lực về học tập, xung đột với bố mẹ, thầy cô, bạn bè, những người xung quanh có thể khiến trẻ cảm thấy bị tổn thương nhưng không được thông tõ, chia sẻ để có định hướng đúng đắn, khiến trẻ có những suy nghĩ tiêu cực.
Thông thường trẻ bị ngộ độc qua 3 con đường: Qua da và niêm mạc do tiếp xúc trực tiếp với hóa chất; qua đường tiêu hóa do uống và qua đường hô hấp do hít phải chất độc. Với mỗi con đường nhiễm độc, trẻ sẽ có những biểu thị như sau:
Biểu hiện ngoài da: trên da xuất hiện nhiều nốt sưng đỏ và nốt phỏng.
Biểu hiện về tiêu hóa: nôn, buồn nôn, đau bụng, ỉa chảy, quấy khóc.
thể hiện về hô hấp: ho, kích thích, khò khè, khó thở.
tả toàn thân khi trẻ bị nhiễm độc nặng: thở nhanh hoặc thở chậm hơn thường ngày, tím tái, co giật, li bì, hôn mê.
Hướng dẫn xử trí đúng cách
Theo BS. Phạm Văn Tuấn, ngay khi phát hiện/nghi ngờ trẻ uống nhầm thuốc hoặc hóa chất độc hại, cha mẹ và người trông trẻ cần nhanh chóng tách trẻ ra khỏi các chất có nguy cơ gây ngộ độc. Gọi cấp cứu 115 hoặc nhanh chóng đưa trẻ tới ngay cơ sở y tế gần nhất.
Khi đi cha mẹ nhớ cầm theo thuốc hoặc hóa chất ngờ gây ngộ độc cho trẻ, điều này sẽ giúp cho thầy thuốc gợi ý được duyên cớ và có phương án giải độc hiệp.
Trong khi đợi đưa trẻ đến cơ sở y tế, ba má nên sơ cứu ban sơ cho trẻ bằng cách:
Nếu bị nhiễm độc qua da và niêm mạc: Tháo bỏ ngay áo xống bị dính hóa chất, song song rửa vùng cơ thể xúc tiếp với hóa chất của trẻ liên tục dưới vòi nước sạch. Trường hợp hóa chất vào mắt, cần rửa mắt bằng cách ngụp mặt vào chậu nước và chớp mắt liên tiếp, nhỏ nước muối sinh lý cho trẻ.
Nếu bị nhiễm độc qua đường tiêu hóa:
– Kê cao đầu hoặc giữ trẻ ở phong thái ngồi nếu trẻ còn tỉnh táo, trường hợp trẻ bị xỉu thì cho nằm nghiêng bên trái. Điều này sẽ giúp trẻ đỡ bị sặc, song song khi trẻ nôn ói nhiều, các chất trong dạ dày sẽ không trào lên thực quản, rồi vào khí phế quản, vào phổi gây hiểm nguy cho trẻ.
– Nếu thấy trẻ tỉnh táo, chưa bị nôn trớ, còn phản ứng tốt, bố mẹ dùng ngón tay của mình (tốt nhất nên quấn thêm miếng gạc mềm, sạch) kích thích vào vùng sàn họng trẻ (chỗ lưỡi gà), giúp trẻ có thể nôn để loại bớt chất độc hại ra ngoài thân. Chú ý động tác kích thích gây nôn cần nhẹ nhàng, tránh gây tổn thương vùng họng của trẻ.
– Cho trẻ uống dung dịch Oresol theo nhu cầu để đảm bảo cân bằng nước và điện giải.
Ảnh minh hoạ.
Đặc biệt, thầy thuốc lưu ý, cha mẹ tuyệt đối không gây nôn cho trẻ trong trường hợp trẻ hôn mê, li bì, co giật hoặc nghi uống phải các hóa chất có thuộc tính ăn mòn như axit, bazơ, xăng dầu,…
Nếu bị nhiễm độc qua đường hô hấp: mau chóng đưa trẻ ra khỏi khu vực có hóa chất gây độc, xịt mũi, họng cho trẻ bằng nước muối sinh lý, sau đó cho trẻ súc miệng nhiều lần.
Một số nguyên tắc giúp trẻ tránh nguy cơ ngộ độc thuốc, hóa chất
– Để thuốc, hóa chất độc hại tránh xa tầm tay của trẻ, tốt nhất nên cất ở những nơi kín đáo, trẻ ít có cơ hội tiếp xúc. Nếu cẩn thận hơn, có thể để trong hộp có khóa để trẻ không mở lấy ra được.
– Không đựng hóa chất trong vỏ chai đựng nước uống, các chai lọ có màu sắc bắt mắt vấn sự để ý của trẻ, tránh lầm lẫn.
– Không để chung thuốc uống với thuốc khử khuẩn hay các loại chai lọ hóa chất khác.
– Không tự tiện mua thuốc hay cho con uống các loại thuốc không rõ cội nguồn, xuất xứ. Phải dùng thuốc theo đúng đơn và đúng liều lượng của thầy thuốc cho mỗi lần khám.
– Thuốc nên được bảo quản trong lọ kín, có nhãn ghi tên thuốc, hạn dùng rõ ràng. Định kỳ làm vệ sinh tủ thuốc gia đình, vứt bỏ thuốc quá hạn dùng, thuốc bị hỏng.
– Các bé ở độ tuổi vườn trẻ, mẫu giáo cần có người lớn hoặc các anh chị lớn theo dõi và săn sóc khi vui chơi. Với những trẻ lớn hơn, bố mẹ cần dạy trẻ về những loại hóa chất độc hại và cách nhận diện, phân biệt với các loại đồ ăn có hình dáng na ná.